EGZOTIČNI NARODI
Oliver Klajn
Tuvaluanci
Pristojni i uzdržani ostrvljani
Tuvalu je država u Tihom okeanu koja se sastoji od tri ostrva i šest atola. Prostire se na samo 26 km2, i ima oko jedanaest hiljada stanovnika. Prvi Evropljanin koji je video jedan od atola bio je španski moreplovac Alvaro de Mendana, u 16. veku. U drevna vremena, samo je jedno od devet ostrvskih celina bilo naseljeno pa je arhipelag dobio ime po nenaseljenim delovima kopna.
Iz kolonijalnih vremena ostao je naziv za opstrvo Elis. Punu nezavisnost Tuvalu je stekao 1978. godine, pri čemu priznaju kraljicu Elizabetu II kao svog monarha. Nju predstavlja generalni guverner, koji se uvek bira među pripadnicima tuvaluanskog naroda.
Iako malobrojni, unutar svog etniciteta, stanovnici gaje osobenosti vezane za svako od ostrva koje stanovništvo Tuvalua naseljeva. Svaki atol, odnosno ostrvo ima svog poglavicu koji nosi titulu ulu aliki. Taj položaj može da obavlja samo osoba odgovarajućeg porekla. Poglavice su ujedno i verske vođe.
Postoje i lokalna veća staraca koja se zovu Falekaupule. U prevodu sa tuvaluanskog, to znači „sede glave sa zemlje”. Svoju vlast dele sa vrhovnim starešinama izvršnog organa veća staraca.
Tuvaluanci su polinežanski narod. Osim u matičnoj državi, manje zajednice od nekoliko stotina ljudi žive na Kiribatiju, Fidžiju i na Novom Zelandu. Tuvalu nije dovoljno arehološki istražen da bi se stekla jasna predstava o prvobitnom naseljevanju arhipelaga. Zna se, recimo, da je pre nego što je Mendana spazio atol koji se zove Nui, dolazilo do čestih putovanja kanuima između ostrva.
Po svemu sudeći, stanovništvo potiče sa Samoe i Tonge, odakle se širilo po Polineziji, ali i dalje, u Mikroneziju i Melaneziju. U lokalnim legendama, negde se kao predak koji je osnovao zajednicu pominje osoba sa Samoe a drugde sa Tonge. Početkom šezdesetih godina 19. veka počelo je da se širi hrišćanstvo. Sticajem okolnosti, tada je na Tuvaluu boravio protestantski đakon Elekana, sa Kukovih ostrva, koji je propovedao novu veru.
Dubok trag na razvoj vere posle prvih evropskih propovednika, ostavili su misonari sa Samoe koji su bili prvi sveštenici. To je uticalo ne samo na religiju nego i na jezik i muziku Tuvaluanaca. Danas, zajednica hrišćanska crkva Tuvalua obuhvata 97 posto stanovništva, i ima status državne crkve.
Svih devet ostrva imaju velike crkvene građevine. Verski praznici imaju veliki značaj i mogu da traju nekoliko nedelja. Opstaju i neka verovanja izvan crkvenog učenja, poput onog da duhovi pokojnika imaju određenu moć.
Osim na atolu Nui, svuda se govori tuvaluanski. Ovaj jezik pripada eliškoj grupi polinežanske jezičke porodice. Na svakom ostrvu postoji poseban dijalekat, ali se međusobno i dalje razumeju. Ima i mnogo pozajmljenica iz samoanskog. Procenjuje se da je za jedanaest hiljada ljudi ovaj jezik maternji. Pored toga, mnogi Tuvaluanci znaju samoanski koji je dugo vremena bio jezik crkve i administracije. Zvaničan status ima i engleski jezik, mada se na njemu ne obavljaju poslovi državnih institucija.
Pod uticajem misionara, stanovništvo se koncentrisalo u seoskim naseljima. U centru sela su crkva i sastajalište koje se naziva maneapa. Na obodu su javne zgrade, poput škole ili vladine kancelarije.
Kuće su sagrađene od lokalnih biljaka i drveća. Korišćena je užad za povezivanje delova građevine, načinjenih od isušenog vlakna kokosa. Stubovi i krov tradicionalnih kuća su od biljke pandan. Početkom sedamdesetih godina prošlog stoleća, uragan je naneo veliku štetu prestonici Funafuti, u kojoj živi 60 odsto stanovnika. Od tada se uvoze građevinski materijali poput betona i gvožđa i za privatne kuće, koje se prave po ugledu na kuće u Evropi i Americi.
U unutrašnjosti zemlje stanovništvo se bavi ribarenjem, zemljoradnjom, gajenjem životinja i zanatstvom. U prestonici mnogi žive od prihoda rođaka koje upošljava vlada - jer je pristup prirodnim resursina ograničen. Ima i puno slučajeva naturalne privrede, odnosno razmene dobara.
 Najčešće se hrane lokalnim usevom pulaka, koji se gaji u velikim jamama. Rado jedu tropsku biljku taro, plodove hlebnog drva, kokosove orahe, banane i ribu. U novije vreme, sve se više uvoze pirinač i brašno. U posebnim prilikama jedu ptičije i svinjsko meso a ponekad i kornjače.
Velika pažnja se posvećuje učtivosti u komunikaciji, mada postoje ograničenja u tome u zavisnosti od uzrasta i položaja u društvu. Smatra se da deca rano treba da prestanu da budu zavisna od majke tako da starija braća, a naročito sestre, učestvuju u podizanju manje dece.
Tuvaluanci imaju tri tradicinalna plesa, uz koje se pevaju stihovi u sve bržem tempu, dok se ne dostigne vrhunac. Nakon toga, naglo prestaju i igra i pesma. Plesovi se uglavnom izvode na javnim okupljanjima ili kada nečemu treba odati počast.
Oliver Klajn
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
