TEMA BROJA
Zoran Šević
Meteorologija
Neobične pojave u atmosferi
Od davnina su razne meteorološke pojave bile nepoznanica ljudskom rodu, ali i izgovor za mitološka i verska razjašnjenja. Tako je vizantijski istoričar Prokopije, 536. godine n.e. u tekstu o ratu sa Vandalima, zabeležio da je bitku obeležilo pomračenje Sunca uzrokovano prašnjavom maglom u atmosferi. Dve godine kasnije, ovome se posvetio i rimski Senator Flavije Kasiodorus, zaključujući da su usevi propali zbog slabe svetlosti, a u Galskim zapisima se pominje mali rod žita zbog slabog Sunca. U istom periodu, u Kini je pao sneg u sred leta, a od Srednjeg istoka do Evrope prostirala se gusta i suva magla.
Riblja kiša |
Izučavanjem godova na stablima, tzv. dendrohronološkom metodom, naučnici su zabeležili visok nivo sulfata u vremenima koja odgovaraju pomenutim događajima, što ukazuje da je tada, verovatno, došlo do velike vulkanske erupcije. Takva očitavanja su zabeležena u stablima u Švedskoj i Finskoj, planinskom vencu Sijera Nevada (SAD), Čileu, ledenim pokrivačima Grenlanda i Antarktika, širom planete. Razlog zasad nije označen, ali se dugo smatralo da je, do tolikog izbacivanja prašine i dima u atmosferu, došlo ili zbog ogromne erupcije vulkana u Severnoj Americi ili na Islandu.
Riblja kiša |
Ribe s neba
Riblja kiša, fenomen koji se iz godine u godinu ponavlja na istom mestu, u oblasti Joro (Honduras) svakako je jedan od meteoroloških događaja koji se tesno vezuje za verska pitanja. Naime, katolički sveštenik Hoze Subirana je kao misionar stigao u Honduras 1855. godine i zatekao veliku nemaštinu i glad koja je vladala u toj zemlji. Misija jačanja katoličanstva ga je navela da okupi veliki broj vernika i, nakon tri dana molitve, desilo se čudo: pala je jaka kiša, praćena pravim ribljim pljuskom! Taj se događaj ponavljao iz godine u godinu. Kao i sve takve pojave, i ova je objašnjavana jakim vetrovima koji podižu jata riba iz mora i izbacuju ih u vidu padavina. To zvuči logično, ali kako objasniti da se fenomen ponavlja svake godine, u maju ili u junu, kada je region pod udarom obilnih kiša? I kako to da se dešava na istom mestu - a okean je udaljen čitavih 200 km? Po teorijama koje objašnjavaju ovaj događaj, usled jakih oluja, voda iz okeana se preliva u oblasne reke i gura velike količine vode, a samim tim i jata riba u rečne tokove. Pošto je predeo oko sela Joro prošaran podzemnim pećinama, kada obilne kiše napune pećine i podignu nivo podzemnih tokova, praktično dolazi do izviranja riba iz šupljina, te one ne padaju sa neba, već beže iz svog takoreći, podzemnog zatvora. Kiše propraćene pljuskovima žaba, riba ili ptica su česta pojava širom Zemlje, a prvi zapis o tom fenomenu, delo je rimskog mislioca Plinija Starijeg i najčešće je uzrokovan delovanjem jakih olujnih vetrova.
Crvene kiše
Krvava kiša je čest fenomen, pogotovo u Evropi , a prvi put je pomenuta u Homerovoj „Ilijadi“. Zbog svog jezivog izgleda, povezivana je sa najavom pošasti ili ratova. Od Antike i Srednjeg veka pa do modernih vremena, njenu pojavu beleže Plutarh, Plinije, Hesiod, ali i protestantski sveštenici.
Postoje podaci da je, od 13. do 15. veka, padala trideset puta, a u naredna dva veka čak 190 puta, da bi u 19. veku pala u 146 navrata. Poslednji put je viđena 2012. godine u indijskom gradu Kerala.
Uzrok ove pojave je navala spora zelene mikroalge Trentefolije. Spore su izrazito crvene boje i ova mikroalga ih rasejava u ogromnom broju; a kako može preživeti u svakoj vlažnoj podlozi, zbog svog izrazito ubrzanog procesa sazrevanja od spore do polno zrele jedinke, neverovatne količine materijala ispune olujne oblake i potom gravitacija odradi svoj deo posla.
Krvava kiša |
Kiše mesa
Do danas nije objašnjena pojava kiša mesa, a događaj je viđen 1876. godine u Kentakiju (SAD) i Londonu. Smatra se da su parčići mesa u stvari nesvareni materijal koje su ptice pojele, ali su ga u toku leta iz nekih razloga, masovno izbacivale.
Hladna mrlja
Hladna mrlja, kao meterološka anomalija, javlja se na severu Atlantskog okeana. Otapanjem leda na Grenlandu, u tom regionu gomila se ogromna količina slatke vode, čime salinitet okeana opada; time se onemogućava velikoj masi hladne vode da padne na dno, pa ona ostaje na površini. Ovo za posledicu ima osetno skretanje Golfske struje; samim tim dolazi do klimatskih promena u Evropi. Po mišljenju naučnika, biće još gore zbog pojave sve jačih oluja i većih količina padavina.
Hladna mrlja na severu Atlantskog okeana |
Topla mrlja
Topla mrlja otkrivena je 2013. godine u Pacifiku, kraj obale Severne Amerike. Predstavlja ogromnu masu tople vode, siromašnu hranljivim materijama i morskim životom. Dostiže do 3200 km dužine i širine i dubinu od 91 m. Temperatura vode je za oko 3 stepena Celzijusova veća od prosečne u Pacifičkom okeanu, tokom čitave godine. Smatra se da nastaje zbog smanjene cirkulacije vode i znatnog umanjenja dejstva vetra u toj oblasti. Ima ogromne posledice na živi svet okeana, jer nedostatak planktona ugrožava vrste koje zavise od njega, a potom i ostale u lancu ishrane.
Topla mrlja |
280 munja na sat
Munje Katatumba su lokalni fenomen koji je toliko učestao da predstavlja zaštitni znak ušća istoimene reke u jezero Marakaibo, u Venecueli. To je ogromna oluja sa frekventnim munjama i grmljavinom, čija se jačina menja iz godine u godinu, a zavisi od vlažnosti vazduha. Olujni oblaci dostižu visinu od 1 km, a električno pražnjenje se dešava tokom 140-160 noći u toku godine - a može se izbrojati i do 280 munja u toku samo jednog sata!
Nastaju kada vetrovi koji duvaju niz jezero i okolne močvarne oblasti udare u vazdušnu masu Kordiljera, koji zatvaraju ravnicu sa tri strane. Topao vazduh i vlaga stvaraju veliku količinu elektriciteta koji se oslobađa u povratku na Marakaibo. Zanimljivo je da se Munje Katatumba mogu najaviti dva meseca ranije, i to na osnovu merenja jačine i pravaca vetrova.
Munje Katatumba |
Loptaste munje
Poznata od davnina, ali još uvek neispitana, pojava Loptastih munja verovatno je i najzanimljivije ali i najređe ljudskim okom viđeno atmosfersko dešavanje. Postoji velik broj naučnih hipoteza o njihovom nastanku, ali i dalje ne postoji tačno objašnjenje niti dokumentacija na osnovu koje bi se došlo do rešenja ove tajne jer su sva saznanja bazirana na izjavama navodnih očevidaca. Jedan od najpoznatijih je bio ruski Car Nikolaj II.
Moderna tehnologija je donekle pomogla , ali samo u domenu potvrde njihovog postojanja jer su munje snimljene specijalnim kamerama; međutim, kako, šta, gde i kada... još su uvek otvorena pitanja. U laboratorijskim uslovima, naučnici su uspeli da stvore nešto približno loptastim munjama, a najbliži stvaranju pravih bio je Nikola Tesla, koliko god da nisu bile u zoni njegovih interesovanja, pa su i dalje ostale pod velom tajne.
Loptaste munje |
Zoran Šević
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
