BIOSFERA
S.S.
Najduži život
Dugoveki predator ledenih voda
U više izdanja časopisa koji se bave popularizaciom nauke i naučnih istraživanja nedavno su se pojavili članci u kojima se navodi da je grenlandska ajkula najdugovečnija današnja vrsta kičmenjaka jer može da živi više stotina, pa čak i pet stotina godina! Do kada mogu da žive druge vrste ajkula, može da se proceni prebrojavanjem traka na perajima ili na pršljenovima predatora, slično kao kada se prebrojavanjem godova na drvetu utvrđuje starost stabla. Ali grenlandske ajkule nemaju te oznake na perajima niti bilo kakve druge osobenosti po kojima se utvrđuje koliko su stare…
Naučnici nisu imali kud nego da pretpostavljaju koliko dugo žive ajkule na osnovu onoga što su znali: ajkule rastu veoma sporo (manje od 1 cm godišnje) a grenlandske ajkule dostižu veličinu od 6 m i više’ Takođe, tokom ispitivanja, naučnici su koristili datiranje ugljenikom kako bi procenili starost grenlandskih ajkula a zagledali su i u njihove oči. U očima ajkule nalaze se proteini koji se formiraju pre rođenja i tu ostaju godinama, nešto kao fosili sačuvani u kristalima. Naučno određivanje starosti ajkula počelo je datiranjem pomenutih proteina pomoću ugljenika - mada se datiranjem ugljenikom može doći samo do procene a ne i konačno utvrditi starost.
Tokom ispitivanja, naučnici su koristili ajkule koje su bile usputni ulov u mrežama ribara. Tako se utvrdilo da je najveća ajkula koju su pronašli - ženka duga 5 m; prema procenama, bila je stara između 272 i 512 godina! To ovu vrstu ajkula čini najdugovečnijim kičmenjakom na svetu. Da stvar bude zanimljivija, ženke grenlandske ajkule dostižu polnu zrelost kada su duže od 4 m, što verovatno dostižu sa 156 godina!
Među teorijama koje objašnjavaju ovako dugi život najviše je onih koje se oslanjaju na činjenicu da grenlandska ajkula ima veoma spor metabolizam i da živi u dubokim i hladnim vodama severnih okeana. Karakteriše ih debelo izduženo telo, okrugli nos, malo leđno peraje i koža koja podseća na sivu odnosno crnobraon šmirglu. Ove ajkule sporo plivaju i skoro da su slepe, mada su odlični lovci koji se hrane ribom i morskim sisarima.
Jedno podvodno plovilo američke organizacije NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration) na daljinsko upravljanje nedavno je ronilo u blizini Nove Engleske i tamo naišlo na grenlandsku ajkulu na dubini od 783 m, a zna se da ove ajkule rone i do 2.200 m! Ovo je, koliko se zna, jedina vrsta ajkula koja može da živi u ledenim vodama Arktičkog okeana tokom cele godine.
S.S.
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
