ISTRAŽIVANJE SVEMIRA

Univerzum

“Evolucija” tamne energije

Kako piše na portalu “ScienceAlert”, tamna energija, tajanstvena sila za koju se smatra da ubrzava širenje Univerzuma, vremenom evoluira? Do ovog otkrića došlo se zahvaljujući spektroskopskom instrumentu tamne energije (DESI), delu glavnog teleskopa Nacionalne opservatorije "Kit Pik" u Arizoni, SAD. Projekat DESI okuplja 70 institucija širom sveta.

Optička vlakna DESI instrumenta mogu da istovremeno posmatraju više hiljada galaksija sa crnom rupom u sredini, tokom 20 minuta. To omogućava naučnicima da izračunaju starost i udaljenost ovih objekata i prave mapu univerzuma kako bi utvrdili obrasce proučavanja i pratili njihovu istoriju. Već ceo vek naučnici znaju da se Univerzum širi pošto su primećena "jata" galaksija koja se među sobom udaljavaju. Krajem 1990-ih, astronomi su otkrili da se širenje svemira ubrzava. To ubrzavanje pokreće tamna energija, čije efekte naizgled i delimično poništavaju obična materija i nepoznata tamna materija. Smatra se da 70 odsto Univerzuma čini tamna energija, 25 posto tamna materija a pet posto je uobičajena materija.
Naučno objašnjenje funkcionisanja Univerzuma, tj. standardni kosmološki model odnosi se na tamnu energiju kao konstantnu a to znači da se ona ne menja, što je ideja koju je uveo Albert Ajnštajn. Postoji nekoliko načina da se meri širenje Univerzuma: posmatranje dugotrajnog zračenja posle Velikog praska, posmatranje eksplodirajućih zvezda zvanih supernove i praćenje  gravitacije koja krivi svetlost galaksija. Stručnjaci iz tima DESI kombinovali su nove podatke sa drugim merenjima i otkrili "znake da uticaj tamne energije vremenom slabi". To ide, kako navode, u prilog tezi da se širenje svemira ubrzavalo pre oko sedam milijardi godina.  

Velike nade u razjašnjenje polažu se u dobijanje novih podataka od samog DESI-ja, evropskog svemirskog teleskopa "Euklid", NASA-inog teleskopa "Nensi Grejs Roman” i opservatorije "Vera Rubin" u Čileu. Teorija o evoluciji tamne energije bila bi revolucionarna na nivou otkrića ubrzane ekspanzije svemira tako da bi i standardni kosmološki model morao da se promeni.  
Rezultati trogodišnjeg istraživanja DESI, tokom kojeg je posmatrano više miliona galaksija, predstavljeni su na konferenciji Američkog fizičkog društva, u Kaliforniji.

Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"