EGZOTIČNI NARODI
Oliver Klajn
Hadza pleme
Zamrznuti u vremenu
Tanzanija je podeljena na 31 region. Na severoistoku te afričke države je region Aruša u kome se nalazi okrug Karatu. U tom okrugu su naseobina Baraj i jezero Ejasi, poznati po jedinstvenom afričkom plemenu koje obitava na tom prostoru. To je starosedelački narod, odnosno pleme Hadza čija brojnost jedva da nadmašuje hiljadu pojedinaca. Njihova prošlost se može naslutiti na osnovu usmenog predanja koje se prenosi sa kolena na koleno.
Lepi predeli okruga Karatu koji nastanjuje pleme i lokacija regiona Aruša gde živi pleme Hadza |
Hadze svoju istoriju dele na četiri velika razdoblja. Smatraju da je Zemlja u doba nastanka sveta bila naseljena stvorenjima koja su se zvala akakanebe. To su dlakavi džinovi koji su jeli sirovo meso a bili su jači od životinja i lovili su ih tako što bi ih iscrpeli. Sledeću epohu su obeležila bića hahanebe, džinovi bez dlaka koji su živeli u pećinama. U njihovo vreme je nastala vatra. Pre našeg doba postojala je hamakvanebe koja je, mada manji rastom, uspeo da smisle niz pronalazaka koji olakšavaju život. On je izmislio kolibe kakve i danas pravi narod Hadza. Današnji ljudi se, po tradiciji Hadza, nazivaju hamajišonebe.
Jezik ovog naroda spada u izolovane jezike. To znači da ne postoji ni jedan srodan jezik. Dugo se pogrešno verovalo da pripada koisanskim jezicima. Tokom govora koriste takozvane klikove, odnosno coktave suglasnike kod kojih se vazduh usisava u usta. Mada deca uče hadza jezik, on se, uprkos tome, smatra ugroženim zbog malog broja onih koji ga govore.
Paljenje vatre u plemenu i streličarstvo kod Hadza |
Sam naziv naroda je endonim, što znači da potiče od samih Hadza a značenje reči je: ljudsko biće. Oni u tom delu Tanzanije, po svemu sudeći, žive milenijumima. Istraživanja su pokazala da su se retko mešali sa susednim plemenima. Čak i u naše vreme su malobrojni brakovi izvan plemena. Pojedine žene se udaju za pripadnike naroda Isanzu ili Datuga - ali su to uglavnom neuspešni brakovi koji se završe tako da se žena sa decom vrati u okrilje Hadza naroda.
Oni su zajednica lovaca-sakupljača. Područje današnje Tanzanije je nekada bilo naseljeno ljudima koji su se izdržavali na taj način. U poslednjim vekovima stare ere, došlo je do naseljavanja stanovništva koje se bavilo poljoprivredom. Hazde su zapravo ostaci drevnih lovaca-sakupljača. Uz to idu brojne teškoće vezane za održanje takvog vida organizacije života. Poseban problem je nerazumevanje koncepta vlasništva pošto neretko love i otimaju stoku od drugih plemena misleći da na to imaju prava. Poljoprivredne zajednice gledaju na njih krajnje negativno a stočari ih čak i ubijaju.
Koliba narod Hadza |
O Hadzama postoje mnoga predubeđennja. Prva svedočanstva Evropljana o ovom narodu su sa kraja 19. veka i potiču od nemačkih i engleskih istraživača. Upadljivo je da se njihov način života nije promenio od tada do danas. Decenijama uspevaju da se odupru najpre pokušajima kolonijalnih a potom i vlasti Tanzanije da ih smeste u trajne naseobine i podstaknu da se bave poljoprivredom. Velika većina pripadnika plemena ostaju lovci-sakupljači i nomadi, uz povremeni boravak u selima stvorenim za njih. Hadze žive u jednoj vrsti rezervata a druga plemena im stalno smanjuju prostor na kome mogu da žive tako što šire pašnjake, uništavaju plodove ili pak love životinje. Ozbiljne poteškoće stvaraju im alkoholizam i različite bolesti na koje pokazuju slabu otpornost. Ipak, dobijaju i određene olakšice zbog svoje posebnosti: na primer, mogu da love tamo gde je lov zabranjen i jedini su narod u Tanzaniji koji ne plaća porez.
Lovci iz Hadza plemena |
Love noću, lukovima i strelama. Na poseban način oštre drvene strele. Lukove ukrašavaju. Neki lovci nose i noževe. Uglavnom po dva muškarca idu u lov, čekajući u zasedi da se pojavi divljač. Hrane se antilopama, majmunima, svinjama, pticama, ribama... Pritom, pojedu sve, uključujući i kosti!
Pripadnici plemena sa nakitom |
Jedi i med, voće i krtole. Med im je od velikog značaja. Hadze prate ptice koje ih odvode do divljih pčela. Dimom oteraju pčele i zariju sekiru u drvo. U poslednje vreme, za lov koriste pse. Odevaju se u kožu i krzno koje oderu sa ulova. Hadze piju vodu koja je blatnjava. U stanju su da naprave vatru vrtenjem strele sa svojim dlanovima.
Žive u zajednicama od tridesetak ljudi. Prosečan životni vek u plemenu jedva da nadmašuje 30 godina, uglavnom zbog velike smrtnosti novorođnčadi. Žene obično rađaju četvoro dece - ali preživi jedno ili dva.
Oni su zajednica u kojoj su svi jednaki. Odluke donose tako što se vode rasprave; ukoliko ne može da se prevaziđe neki sukob, jedan od pripadnika plemena koji ima konflikt sa drugim može da se preseli u drugu zajednicu. Stariji ljudi uživaju nešto više poštovanja, isto kao i najuspešniji lovci.
U vaspitavanju dece učestvuje cela zajednica. Po stupanju u brak, supružnici obično odlaze da žive sa porodicom od majke ili oca. Monogamija preovlađuje među Hadzama. Najveći deo godine provode u kolibama od granja i suve trave. Kada je kiša, sklanjaju se u pećine.
Veruju u božanstvo sunca Išoko, kod koga, prema njihovim verovanjima, idu nakon smrti. Postoji i božanstvo meseca Haine. Mahom, odbijaju da prihvate hrišćanstvo uprkos naporima misionara.
Oliver Klajn
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
