TEMA BROJA
Pripremio:V. Strugar
UV zračenje
U zoni rizika
Područje Srbije nalazi se, već nekoliko godina, u zoni ekvatorijalnog, znači najjačeg UV zračenja. Pored nas, još samo nekoliko zemalja Evrope nalaze se u istom položaju: Španija, Grčka, Makedonija i Bugarska. Na posledice po stanovništvo, utiče i fototip kože. Postoji 6 fototipova kože, a najugroženije su osobe sa fototipom 1 i 2. Prema istraživanjima, oko 70 odsto našeg stanovništva ima taj fototip kože
 |
Prim dr Aleksandar Adamović |
Upozorenja stručnjaka da preterano izlaganje suncu može da bude opasno, građani kao da namerno ignorišu - ocenjuje direktor beogradskog Gradskog zavoda za kožne i venerične bolesti, prim. dr Aleksandar Adamović, dermatovenerolog. Tokom leta, u ovu ustanovu dolazi povećan broj onih koji imaju promene na koži zbog neopreznog sunčanja – od običnog solarnog crvenila do teških opekotina.
Najvećem riziku izložene su osobe koje rade na otvorenom prostoru, upozorava dr Adamović. To su zemljoradnici, građevinski i obalski radnici… Njihova lica su naborana, koža je gruba i izgleda staro. A sve se to dešava jer se 50% Sunčeve energije koja dolazi do nas putem UV zraka reflektuje. Drugih 50% energije koja putem UV zraka dolazi do nas koža apsorbuje, uglavnom povećanim radom pigmentnih ćelija, kojih u odnosu na epidermalne ima 1:10. Znači, objašnjava dr Adamović, na 10 epidermalnih postoji 1 pigmetna ćeliju i taj stalni pritisak na pigmetne ćelije može dovesti do određenih mutacija. Posledica svega je, ističe dr Adamović “da mi zloupotrebljavamo majku prirodu i teramo ćelije da rade više nego što je potrebno, da bi koža bila tamna”. Što se tiče pigmentnih malignih promena, sem mladeža koji su prvi na udaru, može se desiti da iz jedne jedine pigmentne chelije nastane maligni melanom, opet zbog maltretiranja kože - sunčanja, sunčanja i sunčanja.
Podjednako su ugroženi svi koji se sunčaju, bez obzira da li je u pitanju prirodna svetlost ili veštački zraci u solarijumima, kaže dr Adamović. Posebnu zaštitu treba posvetiti deci u razvoju, koja su naročito osetljiva na oštećenja izazvana zračenjem jer im imuni sistem još nije potpuno razvijen. Sunca treba da se čuvaju i oni koji su nekoliko puta izgoreli pre puberteta i osobe svetljije puti. Smatra se da se koža najbolje štiti odećom, a delove tela koji nisu zaštićeni odećom treba mazati zaštitnim kremama. Međunarodne preporuke upućuju treba koristiti kremu sa zaštitnim faktorom 15 i primenjivati je na svaka 2 sata.
V. Strugar
Sunce – izvor zračenja
 Sunce je prirodni i glavni izvor UV zračenja. Elektromagnetna energija, koja uključuje X-zrake, UV zračenje, IC zračenje, vidljivo zračenje i radijaciju, koja se svakog sekunda emituje sa Sunca iznosi 3.81023 KW. Od te ogromne energije na Zemlju padne, u proseku, oko 1.4 KW/m2 (ukoliko se Sunce ne nalazi pod uglom većim od 30 stepeni u odnosu na osu). Sunce spada u zvezde sa izrazito stabilnim režimom zračenja. Snaga tog zračenja, koje pristiže u gornje slojeve atmosfere, najvećim delom prodire kroz atmosferu - sa izuzetkom relativno malog dela koji se reflektuje ili utroši na sekundarnu emisiju atmosfere i, tako transformisan, emituje prema slobodnom prostoru ili tlu. U donjim slojevima atmosfere dolazi do značajnih promena snage zračenja, delimično zbog apsorpcije uslovljene aerozagađenjem, delimično zbog refleksije sa površine oblaka i zbog drugih razloga. Snaga zračenja na površini Zemlje zavisi od položaja Sunca, tj. od ugla pada Sunčevih zraka na osvetljenu površinu i od karakteristika i stanja atmosfere u okolini obuhvaćenoj horizontom nad posmatranom tačkom na tlu.
Spektar UV zračenja obuhvata talasne dužine od 100 do 400 nm i sastoji se od tri grupe :
- UV-A zračenje, koje nije bitno za biološku aktivnost. Njegova količina se ne menja uporedo sa promenama koncentracije ozona. Od ukupne količine zračenja koja stiže do površine Zemlje, UV-A komponenta čini 97 odsto.
- UV-B zračenje, koje je biološki aktivno. Njegov intenzitet na Zemljinoj površini zavisi od količine ozona u atmosferi. UV-B zračenje iznosi 3 odsto ukupnog fluksa UV zračenja ili oko 0,1 odsto ukupnog fluksa Sunčevog zračenja naše planete. Male promene u ozonu mogu dovesti do velikih promena onog dela UV-B zračenja koje dolazi do površine Zemlje. Ovo zračenje je opasno i utiče na površinske slojeve kože.
- UV-C zračenje se sasvim apsorbuje u atmosferi i praktično se ne opaža na površini Zemlje, a izuzetno je opasno.
- UV-C zračenje nosi toliku energiju da pobuđuje elektrone u nekim molekulima, što potom izaziva promene njihove strukture. To bi bilo beznačajno da među takvim molekulima nema tragova kiseonika u nukleinskim kiselinama. Upravo zbog toga UV-C zračenje može da utiče na promene i oštećenje genetskog koda ćelija kože. |
|
