MAGAZIN ZA NAUKU, ISTRAŽIVANJA I OTKRIĆA
»  MENI 
 Home
 Redakcija
 Linkovi
 Kontakt
 
» BROJ 56
Godina X
Mart - April 2013.
»  IZBOR IZ BROJEVA
Br. 65
Sept. 2014g
Br. 66
Nov. 2014g
Br. 63
Maj. 2014g
Br. 64
Jul. 2014g
Br. 61
Jan. 2014g
Br. 62
Mart. 2014g
Br. 59
Sept. 2013g
Br. 60
Nov. 2013g
Br. 57
Maj. 2013g
Br. 58
Juli. 2013g
Br. 55
Jan. 2013g
Br. 56
Mart. 2013g
Br. 53
Sept. 2012g
Br. 54
Nov. 2012g
Br. 51
Maj 2012g
Br. 52
Juli 2012g
Br. 49
Jan 2012g
Br. 50
Mart 2012g
Br. 47
Juli 2011g
Br. 48
Oktobar 2011g
Br. 45
Mart 2011g
Br. 46
Maj 2011g
Br. 43
Nov. 2010g
Br. 44
Jan 2011g
Br. 41
Jul 2010g
Br. 42
Sept. 2010g
Br. 39
Mart 2010g
Br. 40
Maj 2010g.
Br. 37
Nov. 2009g.
Br.38
Januar 2010g
Br. 35
Jul.2009g
Br. 36
Sept.2009g
Br. 33
Mart. 2009g.
Br. 34
Maj 2009g.
Br. 31
Nov. 2008g.
Br. 32
Jan 2009g.
Br. 29
Jun 2008g.
Br. 30
Avgust 2008g.
Br. 27
Januar 2008g
Br. 28
Mart 2008g.
Br. 25
Avgust 2007
Br. 26
Nov. 2007
Br. 23
Mart 2007.
Br. 24
Jun 2007
Br. 21
Nov. 2006.
Br. 22
Januar 2007.
Br. 19
Jul 2006.
Br. 20
Sept. 2006.
Br. 17
Mart 2006.
Br. 18
Maj 2006.
Br 15.
Oktobar 2005.
Br. 16
Januar 2006.
Br 13
April 2005g
Br. 14
Jun 2005g
Br. 11
Okt. 2004.
Br. 12
Dec. 2004.
Br 10
Br. 9
Avg 2004.
Br. 10
Sept. 2004.
Br. 7
April 2004.
Br. 8
Jun 2004.
Br. 5
Dec. 2003.
Br. 6
Feb. 2004.
Br. 3
Okt. 2003.
Br. 4
Nov. 2003.
Br. 1
Jun 2003.
Br. 2
Sept. 2003.
» Glavni naslovi

MIKOLOGIJA

 

Pripremio: I. Hadžić

Posle devet decenija potrage

ONA, IPAK, RASTE I U SRBIJI

Neobična gljiva Battarrea phalloides, poznata u nauci o gljivama od kraja XVIII veka kao Lycoperdon phalloides, a od početka XIX veka kao Battarrea phalloides, odnedavno je prisutna u inventaru vrsta gljiva koje rastu i u Srbiji. No, pisanje imena roda Battarrea (kojem vrsta pripada) u mikološkoj literaturi ni posle dvesta godina nije dobilo definitivnu verziju pa se u raznim tekstovima navodi sa dva tt i jednim r (Battarea), ili sa jednim t a dva rr (Batarrea), i najzad i kao Battarrea/Battarraea.

Prva fotografija subotičkog nalaza, Jožef Arnold, 1990. godine

U srpskom jeziku gljiva još nema svoje „narodno“ ime, mada su autor ovih redova i mikolog prof. dr Jelena Vukojević u zajedničkoj knjizi Ilustrovani rečnik sveta gljiva pokušali da je predstave pod imenom bestidna puhara.

A ko je i šta je ova vrsta gljiva?

Akvarel iz „Gljivarskog Atlasa dr Jene Krebec (Jenő Krébecz) “, Budimpešta, 1988.

Battarrea phalloides pripada podrazdelu Basidiomycotina , redu Agaricales , familiji Agaricacea , rodu Battarrea . Gljiva raste na ljuspastoj dugačkoj dršci boje rđe sa loptastom glavom (otuda pridev faloidna) u kojoj su ispod egzoperidije gleba i spore. U literaturi se navodi da se njena prosečna visina kreće oko tridesetak cm, ali zabeleženi su primerci koji su dostigli visinu i od sedamdesetak centimetara. Rasprostranjena je u Severnoj i Srednjoj Americi, Africi, Aziji i ponegde u Evropi, i s pravom se može nazvati peščana ili pustinjska gljiva, jer raste isključivo na peščanim podlogama.

Sve donedavno nije postojao pouzdan podatak o tome da raste i na teritoriji Srbije. Naime, pre devedesetak godina, tačnije 1924, botaničar Nedeljko Košanin našao ju je u okolini Debra, u Makedoniji (tada južnoj Srbiji), kod manastira Svetog Jovana Bigorskog. Nekoliko godina kasnije, kustos Prirodnjačkog muzeja u Beogradu, Vojteh Lindtner, u svom radu o ovoj retkoj vrsti naveo je da je ona nalažena u susednim zemljama ondašnje Jugoslavije - Mađarskoj, Rumuniji i Italiji. Vojteh Lindtner je u svom tekstu naglasio da se ova vrsta može očekivati „na severu Jugoslavije, recimo u dolini Deliblata“. Ova pretpostavka bila je od izazova za brojne gljivare i mikologe da je traže na tim prostorima, pa i autoru ovih redaka - no, uzalud. Gljiva nije do danas tamo otkrivena, ali se na osnovu jednog podatka iz gljivarske literature, preciznije iz takozvanog vodiča za branje gljiva Svijet gljiva hrvatskog mikologa-amatera Karla Hafnera, saznalo da ju je on pronašao šezdesetih godina XX veka u okolini Subotice, u vreme dok je služio vojsku u tom gradu.

Gljiva iz Cavtata, foto I. Hadžić

Stvarnu potvrdu ovog vrednog nalaza i prvog za Srbiju dobio sam od člana Foruma o biološkoj raznovrsnosti Srbije Jožefa Dožaia, ekologa-amatera iz Subotice, člana udruženja „Protego“. Naime, u prepisci sa dotičnim prirodnjakom dotakli smo se teme o zaštiti biljnih, životinjskih i drugih vrsta, gde se na tzv. Crvenim listama i drugim dokumentima Ministarstva za zaštitu prirode pominju pojedine vrste kao zaštićene i ako nisu pronađene na našem terenu. Raspravljajući o ovom postupku, kao primer sam mu naveo vrstu iz roda Battarrea, Battarrea phalloides . Dožai mi je brzo odgovorio i s radošću naveo (mada do tog trenutka nije znao da je to za Srbiju višedecenijski „tražena“ gljiva) da je tu vrstu njegov zemljak Jožef Arnold još 1990. godine pronašao i fotografisao (čiju mi je fotografiju uputio), kao i da je on sam gljivu prvi put pronašao nešto pre 2000. godine, a onda u decembru 2004. na lokaciji Kelebija (severno od Subotice) i poslednji put u subotičkoj šumi Daščan na pesku, 2007. godine.

Zanimljivosti radi da navedemo da je Battarrea phalloides u bivšim jugoslovnskim republikama mestimično prisutna. Potvrđena je u Makedoniji (nalaz na ostrvu u Dojranskom jezeru). Godine 2010. pronađena je i u Hrvatskoj, u Cavtatu, a pronašao ju je gljivar amater iz Sremske Mitrovice, Rajo Barać.

Nakon svega iznetog priča o ovoj vrsti koja među nama kola celih 90 godina, može biti završena, a njeno pominjanje u zvaničnim državnim dokumentima i na Crvenoj listi među zaštićenim vrstama, potvrđeno je nalazom. Dakle, gljiva Battarrea phalloides raste i u Srbiji.

 

Tekst: I. Hadžić

 

 

Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja

 

 

 

  back   top
» Pretraži SAJT  

powered by FreeFind

»  Korisno 
Bookmark This Page
E-mail This Page
Printer Versie
Print This Page
Site map

» Pratite nas  
Pratite nas na Facebook-u Pratite nas na Twitter - u  
»  Prijatelji Planete
»   ON LINE PRODAJA

6 digitalnih izdanja:
5,40 EUR/540,00 RSD
Uštedite čitajući digitalna izdanja 50%

Samo ovo izdanje:
1,44 EUR/144,00 RSD
Uštedite čitajući digitalno izdanje 20%

www.novinarnica.netfree counters


Prelistajte besplatno primerak
Planeta Br 48


» BROJ 56 naslovna
Godina X
Mart - April 2013.

 

 

Magazin za nauku, kulturu, istraživanja i otkrića
Copyright © 2003 -2014. PLANETA