Suviše česte akutne infekcije krajnika mogu da prerastu u hronično upalno stanje,
sa značajnim posledicama po rast i razvoj mladog organizma, te se hirurško uklanjanje krajnika u
takvim slučajevima razmatra kao terapijsko rešenje. Dr Bojan Marković, specijalista ORL, alergologije
i kliničke imunologije, ističe da su kriterijumi za postavljanje indikacije za operaciju krajnika
danas veoma strogi, ali i da su opstruktivni noćni prekidi disanja apsolutna indikacija za uklanjanje
sva tri krajnika
Ljudi koji dožive veliku traumatsku povredu kao što je amputacija ekstremiteta,
i tad imaju želju da pokušaju i nemoguće - da sačuvaju svoju ruku, šaku, prst…Prof. dr Čedomir Vučetić,
pionir replantacione mikrohirugije u našoj zemlji, specijalista ortopedske hirurgije svetskog glasa,
svojim profesionalnim veštinama je već mnogo puta činio gotovo (medicinska) čuda te vrste.
Neka od njih ostaju zabeležena u analima svetske replantacione hirurgije
Lečenje bolesti krvnih sudova srca interventnim metodama
datira iz sedamdesetih godina 20. Veka, kada je dr Andreas Gruntzig u
Cirihu izveo prvu balon angioplastiku na koronarnom krvnom sudu.
Od tada do danas, angioplastika je doživela veliki broj promena i
metoda je značajno napredovala, donoseći kao krajni rezultat izvanredne
rezultate kao što su smanjenje mortaliteta u akutnom infarktu miokarda
na 3-5%, a što je ranije bilo nezamislivo
Od kraja proleća i prvih radnih okupljanja 2003. godine do polovine ove 2023, sve je prošlo kao dlanom o dlan.
Naš list je redovno izlazio i donosio sve više tekstova o nauci, istraživanjima i otkrićima.
Pisalo smo o razvoju novih tehnologija, o dalekim prostranstvima svemira, o dugim putovanjima oko Zemlje,
o seobama ptica, o promenama klime i arheološkim nalazištima, o narodima koji nestaju i jedva znanim pismima
kojima se ljudi sporazumevaju, o najnovijim medicinskim dostignućima... Naravno, uvek i na prvom mestu,
o dometima naše nauke i našim umnim ljudima koji su podigli ugled Srbije u naučnom svetu. Sve je to,
pa i mnogo šta drugo, časopis „Planeta“ koji obeležava dve decenije postojanja. Dve decenije upornosti
i tematske doslednosti, uzbudljivi šareni svet između korica našeg lista.
Danas možemo da kažemo da smo odoleli svim naletima površnosti i da smo se uporno držali misije našeg lista:
razmišljajmo o nauci i tehnologiji i otkrivajmo svet.
Od samog početka, od juna 2003. časopis “Planeta” se bavi dometima nauke i tehnoloških dostignuća,
počev od nastanka civilizacije do daleko u pretpostavljenu budućnost. Tokom dve decenije rada, “Planeta” se pokazala
kao odraz neumorne ljudske radoznalosti i potrebe da se nikada ne posustane na putu ka novim otkrićima i saznanjima
Ovo zagonetno pitanje moglo bi se postaviti i danas, kada je tok opštih i pojediničanih zbivanja
naglo ubrzan i kada se sve više ubrzava. Do kojih bi se odgovora moglo doći i do kada?
Prvi broj „Planete” pojavio se 2. jula 2003, u tiražu od 3500 primeraka. Prodavan
je po ceni od 130 dinara. Gotovo od samog početka izlaženja, u zaglavlju se nalazi
reč „galaksija”, čime se skreće pažnja čitaocima da je „Planeta” tematski i sadržinski
nastavljač nekada širom Jugoslavije veoma popularne „Galaksije” koja je
prestala sa izlaženjem maja 2001. Takođe od početka, ispod naslova stoji: magazin
za nauku, istraživanja i otkrića.
Ne tako davne 2007. godine otkrivena je prva “zemljolika” planeta - Gliese 581C,
koja se nalazi na samo pet svetlosnih godina daleko od nas. Svakako, jedno od brojnih pitanja
vezanih za ovo otkriće bilo je i to da li na njoj postoji život, da li je inteligentan ili je
samo na nivou jednoćelijskih organizama? Pronalazak prve planete izvan našeg Sunčevog sistema
dovelo je do drugih, za nas veoma značajnih pitanja, kao što su: da li je neka od postojećih
interstelarnih civilizacija već pokušala kontakt sa nama, pri čemu nismo prepoznali znakove
koje nam šalju; možda ih ne tražimo na pravim mestima ili ne obraćamo pažnju na prave stvari;
možda su ta bića previše “vanzemaljska” da bi mogli da komuniciramo sa njima; možda su na kraju
odlučili da budu netehnička civilizacija; možda civilizacije ne traju dugo i u prirodi je
inteligentnog života da se uništi ili da uništi druge; možda namerno izbegavaju da nas
kontaktiraju ili možda jednostavno ne postoje!
Događaj u svemiru nazvan AT20211w u stvari je najveća
kosmička eksplozija ikada zabeležena. Pomenuta eksplozija bila je deset
puta svetlija od svih do sada utvrđenih eksplozija zvezda koje su poznate
kao supernove. Trajala je oko tri godine, što je mnogo duže od većine
drugih događaja iste vrste, koje su vidljive samo nekoliko meseci.
Naučnici iz NASA-e nedavno su detektovali prolazak seizmičkih
talasa kroz jezgro Marsa. Na osnovu dobijenih podataka, utvrdili su sastav i
veličinu planete tako da se sada zna da je jezgro Crvene planete otprilike
veličine Meseca, ali i da je gotovo dvostruko gušće. Do ovih saznanja došli
su zahvaljujući radu NASA-inog lendera InSight koji već četiri godine prati
seizmičku aktivnost na Marsu.
Posle otkrića 62 donedavno neotkrivena satelita oko Saturna ili, kako se popularno kaže:
"šestog kamena od Sunca", broj postojećih satelita oko ove planete porastao je na 145 zvanično prepoznatih,
navodi se u izveštaju tima astronoma sa Instituta sa astronomiju i astrofiziku na Tajvanu.
Saturnov veći komšija Jupiter ima 92 satelita.
Razvoj raketa-nosača koje su omogućile prodor čovečanstva u kosmički prostor
se odvijao u naglim skokovima kada su se objedinjavali novi koncepti raketa sa napretkom u
raznim pravcima tehnološkog razvoja na polju konstruktivnih materijala korpusa, motora i
goriva kao i sistema upravljanja tokom leta. Prvi takav skok je bio početak korišćenja prve
kosmičke rakete R-7( popularno nazvane “Semjorka”) konstruktora Sergeja Koroljeva, sa kojom
je SSSR, lansiranjem “Sputnjika 1”, prvog veštačkog Zemljinog satelita, oktobra 1957.
započeo kosmičko doba čovečanstva. Ta raketa startne mase od oko 300 tona je omogućila
prvi let čoveka u kosmos i slanje prvih sondi na Mesec i oko njega, kao i prve međuplanetarne
kosmičke sonde oko Sunca i na Veneru. Tokom kosmičkog nadmetanja SAD-SSSR, stvarane su
sve veće rakete nosači startne mase 600-700 t (“Saturn 1 i 1B” i “Titan 3” i sovjetski
“UR-500 proton”, koji je mogao da u nisku orbitu oko Zemlje da podigne satelit mase oko 20t).
Američka agencija za napredne istraživačke projekte iz oblasti odbrane,
poznatija po svojoj engleskoj skraćenici DARPA, u saradnji sa NASA-om, radi na tehnologiji
nuklearnog pogona za svemirske letelice, u okviru projekta DRACO, sa ciljem proizvodnje prve
testne letelice i probe nuklearnog motora u svemiru do 2027. godine.
Kineska korporacija za železnička vozila (CRRC- China Railway Rolling Stock Corporation),
jedan od najvećih svetskih proizvođača železničkih vozila i prateće opreme, predstavila je svoju najsnažniju
lokomotivu klase Ningdong, u kojoj su prvi put snažni dizel-agregati zamenjeni vodoničnim pogonskim sistemom.
Fu Jongun, generalni direktor CRRC-ovog pogona u Datongu, izjavio je da ova lokomotiva, inače razvijena u saradnji
sa kompanijiom Chengdu Rail Transit, u prirodno okruženje više ne ispušta ni ugljen-dioksid ni druge štetne materije
i čestice, i da je potpuno u skladu sa principima “dekarbonizacije”.
Uoči zime, prvo pitanje koje se postavlja je: kako ćemo se grejati?
A mnogima je sledeća pomisao to kako obezbediti neometano napajanje za računare i
pristup internetu, bez kojih nam je život postao skoro nezamisliv, a mnogima je to
nasušna potreba, osnovni alat za rad i obezbeđivanje egzistencije. Osim što nam je
električna energija za pokretanje računara važna, koliko je zapravo trošimo na internet
i digitalne tehnologije?
Iako je Nikola Tesla u svom radu bio posvećen prvenstveno fizici,
odnosno elektrotehnici, i nije bio direktno uključen u biomedicinska istraživanja,
njegova otkrića i izumi značajno su doprineli utiranju puta medicinskoj fizici,
posebno radiologiji i visokofrekventnoj elektroterapiji. Analiza Teslinih
eksperimenta i objavljenih radova i članaka ukazuje na to da ga je duboko
zanimala uloga elektriciteta u telu i kako veštački proizvedene struje
mogu uticati na čovekovo zdravlje
1888. 16. i 23. aprila prijavljuje dva važna patenta. Prenos energije sa tri provodnika,
poligon i princip komutatora kojima se omogućuje korišćenje generatora jednosmerne struje,
sa malim prepravkama namotaja, za proizvodnju višefaznih struja.
Da se manifestacija M3 prethodno održavala svakog meseca, ova 12. po redu zaokružila
bi jednu celu godinu posvećenu matematici. Prošlogodišnji izbor Silosa na Dunavu za lokaciju
manifestacije pokazao je sve prednosti ovog atraktivnog ambijenta. Na otvaranju su se prisutnima
obratili: dr Jelena Begović, ministarska nauke, tehnološkog razvoja i inovacija, dr Marijana Brkić,
ispred Centra za promociju nauke, dr Zoran Ognjanović, direktor Matematičkog instituta, prof.
dr Vladimir Crnojević, direktor BioSens-a i prof. dr Dubravko Ćulibrk sa Tehničkog fakulteta u Novom Sadu.
Svi su bili saglasni da ova manifestacija na pravi način promoviše matematiku i njenu primenu, i
pruža mogućnost da, s jedne strane, studenti i učenici koji učestvuju u njenom stvaranju pokažu svoju
kreativnost i primene stečeno znanje, a sa druge strane zainteresuju, pre svega mlade posetioce za matematiku.
Aerotuneli su cevasta postrojenja čija je namena da pokažu uzajamno delovanje
vazduha i objekta koji leti ili se kreće unutar njih. U aerotunelima se isprobavaju letelice.
Modeli vazduhoplova imaju višestruku primenu. Jedna od njih je istraživanje karakteristika nekog
aviona ili slične letelice da bi se osmislili novi modeli ili saznala efikasnost postojećih.
Reč je o znatno umanjenim vazduhoplovima, bez pilota.
Hrana koju jedemo veoma utiče na naše zdravlje i dugovečnost.
Postoji direktna veza između potreba za hranom u različitim uzrastima, i
metaboličkog zdravlja, a održavanje optimalne ishrane u skladu sa godinama
može da pomogne i u poboljšanju zdravlja, kao i u produženju životnog veka,
ili odlaganju starenja.
Istraživači američkih Nacionalnih instituta za zdravlje razvili su novi
dijagnostički alat nazvan elektromiometrijsko snimanje (EMMI), koji u realnom vremenu
pravi trodimenzionalne slike i mapira kontrakcije tokom porođaja. Ova nova neinvazivna
tehnika snimanja može da pomogne u kvantifikaciji obrazaca kontrakcija, pružajući podatke
koji mogu da poboljšaju upravljanja porođajem, posebno u slučajevima prevremenog porođaja.
Prema studiji objavljenoj u američkom Žurnalu neurohemije, istraživači sa Instituta
za mozak, u Kvinslendu, otkrili su u pretkliničkoj studiji nova aktivna jedinjenja sadržana u pečurki
Hericium erinaceus (“lavlja griva”), koja poboljšavaju rast moždanih ćelija i pamćenje.
Ekstrakti iz “lavlje grive” vekovima se koriste u tradicionalnoj azijskoj medicini, ali su američki
istraživači želeli da naučno utvrde njihov potencijalni efekat na moždane ćelije. Prekliničko istraživanje
je pokazalo da ta pečurka ima značajan uticaj na rast moždanih ćelija i poboljšanje pamćenja, što bi moglo
da pomogne u lečenju i zaštiti od neurodegenerativnih kognitivnih poremećaja kao što je Alchajmerova bolest.
Prema studiji istraživača kanadske zdravstvene agencije Klick Labs,
objavljenoj u Mayo Clinic Proceedings: Digital Health, svaka peta osoba možda i
nije tako zdrava kao što izgleda. Studija opisuje novi način koji su istraživači
razvili da otkriju najranije znakove dijabetesa tipa 2, a koji je pokazao da petina
ljudi koji se prema konvencionalnim medicinskim standardima klasifikuju kao zdravi -
zapravo imaju metabolizam osobe koja je u stanju predijabetesa.
U Srpskoj akademiji nauka i umetnosti je 21. juna održana Svečana akademija
posvećena obeležavanju 125 godina od rođenja dopisnog člana SANU Stefana Đelinea. Njegovi rezultati
u oblasti komparativno-fizioloških i ontogenetskih istraživanja su osnova evolucione fiziologije
na prostoru Balkana, a međunarodno je poznat zbog svog doprinosa na polju fiziologije termičke
adaptacije. Pratio ga je glas da je naučnik „bez smisla za neosnovane teorije.“
Kanibalizam (šp. Caníbal - ljudožder, ljudožderstvo) naziv je koji potiče od španske reči
za ime naroda Karibis, sa Malih Antila, koji su u svojoj ishrani upotrebljavali meso ljudskog porekla.
Ustaljeno figurativno značenje kanibalizma je svirepost, nečovečnost, divljaštvo. Pojam kanibalizma je
u svom izvornom obliku obuhvatao samo ljudski rod, a kasnije je proširen i na životinjske populacije.
Kanibalizam je čin konzumiranja jedinke iste vrste, u delu ili u celini. Nekada se smatralo da je
kanibalizam karakterističan samo za bogomoljke i crne udovice, kao i da je prouzrokovan isključivo
nedostatkom hrane ili stresom.
Prvi pomen drevnog germanskog plemena Frizi vezan je za kraj prvog stoleća pne.
Krajem postojanja Zapadnog rimskog carstva, imali su status plaćenika rimske vojske.
Prirodne katastrofe u Friziji dovele su do naglog opadanja stanovništa, od 3 do 5. veka ne.
Kada je klimatska kriza prošla, došlo je do naseljavanja prevashodno Anglo-Saksonaca.
To novopridošlo stanovništvo je kasnije nazvano Frizima ili Frizijcima, i od njega je proistekao
frizijski narod.
U uslovima intenzivne poljoprivrede, na prostorima gde često duvaju suvi vetrovi,
zemljište je osetljivije na eolsku eroziju. U procesu eolske erozije dolazi do odnošenja čestica
zemljišta zajedno sa organskom materijom koja je od ključnog značaja za poljoprivrednu proizvodnju.
Sve to zajedno na kraju prerasta u „vrzino kolo“, upozoravaju stručnjaci. Koncept agrošumarstva
predstavlja savremeno rešenje tog problema, koje je zasnovano na tradiciji.
Lajoš Mehelji (1862-1953) je bio jedan od najistukntajih i najplodnijih mađarskih
prirodnjaka svih vremena. U zoološkom odeljenju Mađarskog nacionalnog muzeja proveo je skoro dve
decenije i vodio zbirku prepariranih životinja. Imao je i karijeru univerziteskog profesora u Budimpešti.
Iako je najveći doprinos pružio kao herpetolog, otkrivši više vrsta žaba i guštera, po Meheljiju je nazvan
i slepi miš koji je u naše vreme ugrožen.
Fidži je arhipelag sa preko 330 ostrva, u Melaneziji.
To je nezavisna država u kojoj živi više od 900 000 stanovnika. Najveće ostrvo,
na čijim obalama živi preko tri četvrtine stanovništva je Viti Levu. Postoji kontinuitet
od najmanje tri hiljade godina koliko ljudi naseljavaju Fidži. Prvi evropski posetioci su došli
u 17. veku, od kada je arhipelag postao britanska kolonija.
Cefalopodi tj. glavonošci su organizmi koji pripadaju klasi mekušaca,
naseljavaju svetska mora i okeane. Karakterišu ih izuzetno dobro razvijeni čulni organi
a naročito oči koje su složene kao i oči kičmenjaka, a postavljene su bočno na glavi i
u odnosu na veličinu tela izrazito su krupne. Takodje, nervni sistem im je veoma razvijen,
najsloženiji medju beskičmenjacima i zajedno sa veoma razvijenim čulima omogućio im je izrazito
veliku inteligenciju; smatraju ih najiteligentnijim organizmima među beskičmenjacima.
Pre više od 14 miliona godina, tokom srednjeg miocena (badena),
Višnjica kod Beograda je u paleogeografskom pogledu bila deo jugoistočnog oboda
mora Centralnog Paratetisa. Geotektonski je pripadala Panonskom basenu, koji se
prostire na površini od oko 400 × 800 km
Paleohispanska pisma su bila u upotrebi od približno 5. veka pne.
do prelaza iz stare u novu eru. Zna se da vuku korene iz feničanskog pisma a posebnost
je u tome da su poluslogovna po svom karakteru. Poslednja stoleća stare ere obeležilo
je prisustvo Kelta i onih koji su primili njihove uticaje na Pirinejskom poluostrvu.
U središnjem delu poluostrva, živelo je više keltskih plemena koja se kolektivno
nazivaju Keltiberi. Protokom vremena, oblasti koje naseljavaju su, posle niza ustanaka
i ratova, potpali pod rimsku vlast.
Jezik kojim je govorilo ovo stanovništvo je keltiberijski.
Početak kosmičke ere i formiranje Svetskog sistema naučno-istraživačkih
podataka samo su neki od plodova zajedničkih i koordinisanih naučnih napora istraživača
iz celog sveta
U jednom tekstu objavljenom u španskom listu “El Pais” navodi se da
su papagaji u zatočeništvu, obično kao kućni ljubimci, sami - mada su veoma društvena vrsta.
A papagaji poseduje veoma razvijenu inteligenciju koja stalno traži nešto za zabavu i način
da pobegne od dosade. Ako nije tako već žive u izolaciji, kod papagaja nastaju emocionalni
stresovi pa čak i psihički poremećaji, što dovodi do samopovređivanja, čupanja perja i kretanje
ukrug, po kavezu.
Naučna studija stručnjaka sa Univerziterta Virdžinija, SAD, čiji su rezultati
objavljeni u londonskom dnevniku “Gardijen” upućuje na zaključak da se više od polovine svetskih
jezera i prirodnih rezervoara vode bitno smanjilo unazad tri decenije. Razlog: uglavnom zbog
klimatskih promena i narasle potrošnje vode od strane ljudi. U proseku, reč je o gubitku od 22
gigatona na godišnjem nivou.
U nemačkim planinanama Harc, na paleolitskom lokaliteta Šeningen,
naučnici su nedavno otkrili 300.000 godina stare otiske stopa "ljudi iz Hajdelberga".
Reč je o davno izumrloj vrsti ljudi, čiji su otisci, kako se navodi, savršeno očuvani.
Pronađeni su i otisci nekadašnjih životinja.
Polovinom aprila, prvi operativni satelit Kenije lansiran je u orbitu oko naše planete.
Lansiranje je obavljeno raketom američke kompanije “SpaceX” koja je poletela iz američke savezne države
Kalifornije. Raketa “Falcon-9” poletela je sa poligona baze u Vandenbergu u Kaliforniji, a sat kasnije
raspoređeno je nekoliko desetina satelita, uključujući kenijski “Taifa-1”.
Paleontolozi Argentine nedavno su predstavili ostatke dinosaurusa biljojeda,
koje su pronašli na jugu Patagonije. Po njihovoj proceni, reč je o jednoj od najvećih životinja
svih vremena.
Prema izveštaju američke Nacionalne uprave za okeane i atmosferu (NOAA),
uskoro se može očekivati jak nalet El Ninja, globalnog atmosferskog-okeanskog fenomena.
Po svoj prilici, snažne atmosferske promene mogu se očekivati do početka zime.
Stručnjaci predviđaju da će 2023. godina možda biti najtoplija godina u istoriji!
Katarina Bogičević, Vesna Bosanac, Vladica Božić, Milan Gnjatović, Ibrahim Hadžić,
Ilijana Jakšić, Ilja Slani, Vladimir Jelenković,
Gordana Jovanović, Oliver Klajn, Sana Knežević, Ivan Kremer, Dragan Lazarević,
Dubravka Marić, Borka Marinković, Vladimir Milojević, Maja Miljević-Đajić,
Draženko Nenadić, Ana Paunović, Barbara Radulović, Zorana Stanić, Sanja Stanković,
Miomir Tomić, Gordana Tomljenović, Ljubiša Topisirović, Zoran Šević
Dostupno na digitalnom formatu
www.novinarnica.net
Direktor: Milan Knežević
Glavni i odgovorni urednik: Aleksandar Gaon
Pomoćnik glavnog urednika: Miloslav Rajković
Likovno-grafički urednik: Studio Platinum, Beograd
Fotografije: Mileta Mirčetić
Naslovna strana: Marija Miljković
Internet, Instagram i Facebook page: Marija Miljković
